ผ้าขาวม้าหมักโคลนบ้านหนองโกวิทย์ เขาฉกรรณ์
จังหวัดสระแก้ว มีที่เที่ยวมากมายและอีกหนึ่งที่เที่ยวสำหรับนักช้อปปิ้ง กับแหล่งผลิตผ้าฝ้าย ผ้าขาวม้า และอื่น ๆ ที่ชุมชนแห่งนี้ผลิตออกมาเพื่อรอให้นักท่องเที่ยวไปสัมผัส “กลุ่มทอผ้าหมักโคลนบ้านหนองโกวิทย์ เขาฉกรรณ์” โดยผืนผ้าที่มีความโดดเด่นของที่นี่คือ “การทอผ้าขาวม้า” ซึ่งวิธีการทออาจจะไม่แตกต่างจากที่อื่นมากนัก แต่จะแตกต่างในเรื่องของความสวยงามที่ไม่เหมือนใคร รวมถึงวัตถุดิบที่ใช้ด้วย
การทอผ้าขาวม้าโดยทั่วไปจะนิยมทอกันอยู่ 2 ลาย คือ ผ้าขาวม้าตาคู่และผ้าขาวม้าตาคี่ ส่วนสีที่เป็นลายนั้นแล้วแต่ผู้ทอจะใช้ เมื่อได้ลายที่ต้องการก็มาถึงขั้นตอนการเตรียมด้ายคือ การฆ่าฝ้าย ซึ่งเป็นการทำให้เส้นด้ายที่ทำจากฝ้ายไม่เป็นขนและทำให้เส้นด้ายแข็งขึ้น ซึ่งจะทำให้เส้นด้ายไม่พันกัน การฆ่าฝ้ายมีขั้นตอนคือ เริ่มจากนำน้ำใส่ในหม้อที่เตรียมไว้ประมาณ 5 ลิตร ต่อแป้งข้าวเจ้า 1 กิโลกรัม ในอดีตจะใช้ข้าวจ้าวแต่ปัจจุบันเพื่อความสะดวกจึงใช้แป้งข้าวจ้าวแทน จากนั้นต้มโดยคนให้เข้ากันจนแป้งละลายและนำมาพักไว้ให้เย็น เมื่อน้ำต้มแป้งเย็นแล้วจึงนำด้ายมาแช่และต้องขยำด้ายเพื่อให้แป้งเข้าเคลือบเส้นด้ายทั่วถึงทุกเส้น แช่ทิ้งไว้สักพักจึงนำด้ายไปผึ่งให้แห้งโดยผึ่งในที่ร่มหรือกลางแดดก็ได้ ขั้นตอนการผึ่งนั้นให้ผึ่งกับราวไม้ไผ่เพราะต้องนำด้ายมาสอดกับราวแล้วสะบัดด้ายเพื่อให้ด้ายแตกจากกัน และมีเส้นที่ตรงไม่บิดงอ
มาถึงขั้นตอนการเตรียมด้าย นำด้ายที่ผึ่งจนแห้งแล้วมาใส่ในกง ซึ่งกงเป็นอุปกรณ์ที่ทำจากไม้ไผ่เหลาเป็นซี่ยาวประมาณ 1 เมตร 8 อัน และนำมาผูกโยงเข้ากันด้านละ 4 อัน ด้วยเชือกและมีแกนกลาง 1 แกน เพื่อจะกวักด้ายใส่ไว้ในอัก เพื่อเป็นการเตรียมด้ายไว้ใช้ในขั้นตอนต่อไป ขั้นตอนการเตรียมเครือหรือลายยืนในภาษาอิสานเรียกว่า ค้นหูก การเตรียมลายยืนนั้นจะต้องดูว่าฟืมที่ใช่มีความกว้างเท่าใด ซึ่งถ้าเป็นภาษาอิสานฟืมจะมีหน่วยนับความกว้างเป็น หลบ ฟืมที่ใช้ทอฝ้าขาวม้าจะมีขนาดกว้างต่างกัน ตามขนาดของเส้นด้ายที่ใช้ทอ ถ้าเป็นด้านเส้นใหญ่ จะนิยมใช้ฟืม 10 หลบ ถ้าเป็นด้ายเส้นเล็ก นิยมใช้ 12-15หลบ ฟืมจะมีตาหรือ รู ซึ่ง 1 รู จะใช้เส้นด้าย 2 เส้น คือ เส้นขึ้นและเส้นลง การขึ้นเครือจะมีวิธีการคำนวณเส้นด้ายดังนี้ 4 รูฟืม เท่ากับ 1 ควม หรือ เท่ากับ 8 เส้นด้าย 10 ควม เท่ากับ 1 หลบ หรือ เท่ากับ 80 เส้นด้าย ถ้าเป็นฟืม 10 หลบ เท่ากับ 100 ควม หรือ เท่ากับ 800 เส้นด้าย
เทคนิคการนับเช่นนี้ถือว่าเป็นภูมิปัญญาดั้งเดิมโดยแท้ซึ่งการกำหนดลำดับก่อนหลังของลายผ้า สี หรือขนาดความกว้างของตาผ้าขาวม้านั้นชาวบ้านจะนับตามหน่วยข้างต้น และเมื่อเตรียมด้ายลายยืนหรือค้นฮูกได้ตามขนาดความกว้างของฟืมแล้ว ขั้นตอนต่อไปคือ การในด้ายลายยืนที่เตรียมเสร็จแล้วมาเข้าฟืมหรือภาษาอี สานเรียกว่า สืบหูก ฟืมเป็นอุปกรณ์ในการทอผ้าที่มีส่วนประกอบคือ ตัวฟืมมีลักษณะเป็นสี่เหลี่ยมผืนผ้าและมีซี่หลาย ๆ ซี่ตรงกลาง และมีเขาฟืมเพื่อดึงเส้นด้ายลายยืนให้ขึ้นลงขัดกับด้ายลายพุ่งในขั้นตอนการทอ ซึ่งเขาฟืมจะมีจำนวนตามลายว่าเป็นลายด้ายยืนว่าต้องการให้เป็นลายดอกหรือลายขัดธรรมดา ถ้าเป็นลายดอกฟืมจะมี 4 เขา ถ้าเป็นผ้าขาวม้าจะนิยมใช้ฟืม 2 เขาซึ่งเป็นลายขัด การสืบหูก คือ การนำเครือหรือด้ายลายยืนต่อเข้ากับด้ายเก่าที่ติดมากับฟืมโดยต่อตามลำดับของลายที่ได้ค้นไว้ที่ละเส้น เมื่อต่อเสร็จครบทุกสันแล้วจึงนำไปขึ้นกี่เพื่อเตรียมทอต่อไป
ต่อไปเป็นการเตรียมด้ายลายพุ่ง วิธีการคือ นำด้ายสีเดียวกันกับลายยืนมาปั้นใส่หลอดของกระสวยให้ได้ขนาดของกระสวย โดยใช้หลาเป็นอุปกรณ์ในการปั่นด้ายออกจากอัก และนี่คือ วิธีการผลิตผ้าขาวม้าของบ้านโกวิทย์ อีกหนึ่งแหล่งท่องเที่ยวจังหวัดสระแก้วที่รอให้นักท่องเที่ยวไปสัมผัส
สอบถาม : การท่องเที่ยวแห่งประเทศไทย โทร.1672 หรือการท่องเที่ยวแห่งประเทศไทยสำนักงานนครนายก
#การท่องเที่ยวแห่งประเทศไทยสำนักงานนครนายก
